Upplýsingar um eldgos og jarðskjálfta á Íslandi
Í dag (03-Október-2017) varð jarðskjálfti með stærðina 3,4 í Öræfajökli. Þessi jarðskjálfti hefur ekki valdið frekari jarðskjálftum.
Jarðskjálftavirknin í Öræfajökli. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.
Þetta sterkasti jarðskjálftinn í Öræfajökli síðan árið 2005 og fannst þessi jarðskjálfti á nærliggjandi bæjum og ferðamannasvæðum.
Greinin uppfærð klukkan 00:38 þann 4-Október-2017. Veðurstofan uppfærði stærð jarðskjálftans.
Þann 1-Október-2017 varð aukning í jarðskjálftum í Kötlu. Þessi aukning heldur áfram en veður hefur þó valdið því að erfitt er að mæla þessa aukningu. Stærstu jarðskjálftarnir voru með stærðina 2,6 (tveir jarðskjálftar) en allir aðrir jarðskjálftar voru minni að stærð.
Jarðskjálftavirknin í Kötlu. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.
Ég er einnig aftur farinn að mæla lágtíðni jarðskjálfta sem eiga upptök sín einhverstaðar í Kötlu að ég tel. Þessir jarðskjálftar koma fram þegar aukning verður í jarðskjálftum í Kötlu. Ég veit ekki afhverju þetta er gerist. Síðustu 48 klukkustundirnar hefur verið minni virkni í Kötlu en 1-Október-2017 en veður á þessum tíma hefur ekki verið gott. Það virðist einnig sem að slæma veðrið hafi skemmt jarðskjálftamælastöðina Goðabungu sem Veðurstofan rekur þar. Það mun taka Veðurstofuna einhvern tíma að laga þá jarðskjálftamælastöð vegna þess að veðurspáin næstu daga er ekki góð.
Vefþjóna uppfærsla
Ég mun uppfæra vefhýsinguna fyrir þessa vefsíðu á næstu dögum og færa hana til Bretlands. Það ætti að bæta viðbragðstíma vefsíðunnar og bæta hleðslutíma vefsíðunnar frá því sem er núna í dag. Ef allt verður rólegt næstu daga þá ætti þessi breyting að verða án þess að nokkur taki eftir henni.
Þann 28 og 29 September 2017 varð jarðskjálftavirkni í Öræfajökli. Flestir af þeim jarðskjálftum sem hafa orðið eru mjög litlir að stærð. Stærsti jarðskjálftinn sem kom fram var með stærðina 2,5 og þann 29 September varð jarðskjálfti með stærðina 2,0 en ekki er búið að fara yfir þann jarðskjálfta og því er hugsanlegt að stærð jarðskjálftans sé röng en eingöngu sjálfgefið dýpi er sýnt (1,1km) á vef Veðurstofu Íslands.
Jarðskjálftavirknin í Öræfajökli. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.
Það er mjög erfitt að vita hvað þessi jarðskjálftavirkni þýðir í tilfelli Öræfajökuls ef þessi virkni þýðir eitthvað til að byrja með. Það er möguleiki á því að þetta sé hluti af hefðbundinni jarðskjálftavirkni í Öræfajökli sem síðan hættir bara af sjálfu sér. Ástæða þess að erfitt er að vita hvað er að gerast í Öræfajökli er vegna þess að síðast varð eldgos þarna árið 1728 og síðan hafa bara verið góðar jarðskjálftamælingar á svæðinu í nokkur ár. Núverandi jarðskjálftavirkni er aðeins fyrir ofan hefðbundna bakgrunnsvirkni í Öræfajökli.
Þar sem um er að ræða eldstöðvar á mjög svipuðu svæði þá ætla ég að skrifa bara eina grein um þessa jarðskjálftavirkni.
Öræfajökull
Ég tel víst að virknin sem er núna að koma fram í Öræfajökli er ekki tengd hreyfingum á jöklinum í Öræfajökli. Ég veit ekki hvað það komu fram margir jarðskjálftar í Öræfajökli í þetta skiptið. Stærsti jarðskjálftinn var með stærðina 2,0 og næst stærsti jarðskjálftinn var með stærðina 1,8. Þessa stundina veit ég ekki um neinar GPS mælingar fyrir Öræfajökul.
Jarðskjálftavirknin í Öræfajökli og Kverkfjöllum. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.
Það er eftirtektarvert að núna kemur jarðskjálftavirknin fram í austanmegin í Öræfajökli. Þessi jarðskjálftavirkni er mjög áhugaverð og bendir til þess að virkni sé að aukast í Öræfajökli. Það á eftir að koma í ljós hvort að það dregur aftur úr jarðskjálftavirkni í Öræfajökli. Jarðskjálftavirkni í þessum hluta Íslands verður eingöngu vegna spennubreytinga og í þetta skiptið þá bendir ýmislegt til þess að hérna sé kvika að troða sér upp eldstöðina. Það eru hinsvegar líkur á því að þessi kvika muni ekki gjósa (allavegna ekki í mjög langan tíma).
Kverkfjöll
Minniháttar jarðskjálftahrina átti sér stað í Kverkfjöllum þann 23-September-2017. Stærsti jarðskjálftinn í þessari hrinu var með stærðina 2,1 og annar stærsti jarðskjálftinn var með stærðina 1,4. Þessi jarðskjálftahrina varð fyrir miðju eldstöðvarinnar. Þessi jarðskjálftahrina er fyrsta jarðskjálftahrinan síðan 2015 þegar Bárðarbunga var að valda látum í Kverkfjöllum. Síðan þessi jarðskjálftavirkni átti sér stað í dag (23-September-2017) hefur allt verið rólegt í Kverkfjöllum.
Í dag (17-September-2017) klukkan 14:23 urðu tveir sterkir jarðskjálftar í Bárðarbungu. Stærðir þessara jarðskjálfta var 3,9. Þessir jarðskjálftar urðu á svæði í norð-austur hluta öskju Bárðarbungu þar sem hefur verið jarðskjálftavirkni síðan í September-2015. Þessi jarðskjálftavirkni á sér stað vegna þenslu í Bárðarbungu.
Jarðskjálftavirkni í Bárðarbungu. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.
Síðan í September-2015 hefur jarðskjálftavirkni í Bárðarbungu verið að minnka hægt og rólega. Í dag verða jarðskjálftahrinur á 11 til 18 daga fresti eða svo. Það eru engin augljós merki um það eldgos sé yfirvofandi í Bárðarbungu.
Smá athugasemd vegna Þórðarhyrnu
Á kortinu hérna að ofan smá sjá smá jarðskjálfta í Þórðarhyrnu sem er eldstöð innan eldstöðvarkerfisins í Grímsvötnum. Í Þórðarhyrnu má sjá smá jarðskjálfta með stærðina 1,3. Síðasta eldgos í Þórðarhyrnu hófst í Desember 1902 og lauk því í þann 12 Janúar 1904. Það er ekki mikil jarðskjálftavirkni í Þórðarhyrnu og það bendir til þess að eldgos geti hafist í eldstöðinni án mikils fyrirvara eða viðvörunnar. Eldgosið á undan 1902 eldgosinu átti sér stað árið 1887 til 1889 og það bendir til þess að eldgos í Þórðarhyrnu séu almennt mjög löng og valdi talsverðu tjóni vegna þess að þessi eldstöð er alveg þakin jökli. Ég set inn þessa athugasemd vegna þess að mig grunar að stutt sé í eldgos í Þórðarhyrnu og tel líklegt að eldstöðin muni gjósa innan nokkura ára.
Það hefur orðið snögg aukning í jarðskjálftavirkni í Öræfajökli undanfarna mánuði. Þessi aukning í jarðskjálftum er sneggri en ég gerði ráð fyrir. Í fyrsta skipti er jarðskjálftavirknin í misgengi (þetta virðist vera misgengi) sem liggur austur og vestur í eldstöðinni.
Jarðskjálftavirknin í Öræfajökli (syðst í Vatnajökli). Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.
Þessi jarðskjálftahrina var mjög lítil þegar stærðir jarðskjálfta eru skoðaðar, stærsti jarðskjálftinn var með stærðina 2,2 og allir aðrir jarðskjálftar voru minni að stærð. Síðasta eldgos í Öræfajökli var árið 1727 og hófst þann 3 Ágúst og lauk 10 mánuðum síðar þann 1 Maí 1727 (+- 30 dagar). Stærð eldgossins 1727 var VEI=4 en til samanburðar þá var eldgosið í Grímsvötnum árið 2011 einnig VEI=4. Ég veit ekki hvernig þessi virkni muni þróast á næstunni. Ólíkt því sem gerðist í Eyjafjallajökli þá virðist þessi aukning í jarðskjálftum vera mun hraðari í Öræfajökli en í Eyjafjallajökli. Öræfajökull og Eyjafjallajökull eru mjög svipaðar eldstöðvar að uppbyggingu og eldgosastærðum (eldgosið í Eyjafjallajökli árið 2010 var einnig VEI=4). Ef að eldgos verður í Öræfajökli þá má reikna með svipuðum flugtruflunum eins og urðu þegar Eyjafjallajökull gaus árið 2010. Eins og staðan er núna þá er engin stórhætta á eldgosi í Öræfajökli þrátt fyrir jarðskjálftavirknina.
Aðfaranótt 7-September-2017 varð kröftug jarðskjálftahrina í Bárðarbungu. Stærsti jarðskjálftinn var með stærðina 4,5 og annar stærsti jarðskjálftinn var með stærðina 4,1. Aðrir jarðskjálftar sem komu fram voru minni að stærð. Jarðskjálftinn sem kom fram í síðustu nótt var stærsti jarðskjálfti í Bárðarbungu síðan í Ágúst-2017.
Jarðskjálftavirknin í Bárðarbungu. Höfundarréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.
Jarðskjálftahrinan sem kom fram í Bárðarbungu var í norður-austur hluta öskjunnar. Þetta svæði í öskju Bárðarbungu hefur verið virkt síðan í Ágúst-2014 þegar núverandi virknitímabil hófst í Bárðarbungu. Í þetta skiptið var enginn órói greindur í Bárðarbungu. Það er möguleiki á því að það verði ekki alltaf raunin að mínu áliti þar sem ég tel að það sé talsverð hætta á litlum skammlífum eldgosum núna í Bárðarbungu og þá munu jökulflóð koma fram í kjölfarið. Í þetta skiptið kom hinsvegar ekkert eldgos fram í Bárðarbungu.
Síðan eldgosinu í Holuhrauni lauk þann 27-Febrúar-2015 þá hefur verið regluleg jarðskjálftavirkni og kvikuinnskotavirkni suður af Bárðarbungu (megineldstöðin). Þar sem ég er ekki góður með að breyta myndum þá mun ég lýsa þeim svæðum sem um er að ræða þar sem djúp jarðskjálftavirkni er að eiga sér stað.
Hinsvegar þarf einnig að skoða bakgrunn þess sem er að gerast núna.
Síðan eldgosinu lauk í Bárðarbungu hef ég verið að skoða og fylgjast með því sem hefur verið að gerast í eldstöðinni síðustu mánuði. Ég hef áttað mig á því að eldgosatímabil í Bárðarbungu eru mun legri en ég taldi fyrst og er líklega samþykkt innan vísindasamfélagsins. Það sem er samþykkt núna innan vísindasamfélagsins er sú hugmynd að í Vatnajökli verða eldgosatímabil sem vara í 130 til 140 ár með tímabili með fáum eldgosum varir í 60 til 100 ár. Eina vísindagreinin sem ég fann um þetta er þessi hérna grein (á ensku). Ég veit ekki hvort að virknin í Bárðarbungu er eins og víðari aukning á virkni í Vatnajökli (þetta á við eldstöðvar eins og Kerlingarfjöll, Grímsvötn, Öræfajökul, Þórðarhyrna (Grímsvötn), Hamarinn (Bárðarbunga), Esjufjöll, Snæfell [austast og hefur aldrei gosið síðustu 12.000 árin], Askja, Tungafellsjökull [aldrei gosið á síðustu 12.000 árum]).
Eldgosahrinan á undan þeirri sem er núna í gangi hófst árið 1697 og lauk árið 1910 (það er óvissa um skekkjumörk). Þessi eldgosahrina þýddi að eldgos urðu í Bárðarbungu á nokkura ára fresti við lengstu hléin sem vörðu upp undir 16 ár. Stystu hlé á milli eldgosa var eingöngu 1 ár í mesta lagi, kannski jafnvel ennþá styttri, vegna skorts á skráðum heimildum frá þessum tíma þá er erfitt að segja nákvæmlega til um það. Ég er ekki viss um hvenær eldgosatímabilið á undan þessu hófst en ég veit að því lauk árið 1477 með stórgosi og því fylgdi tímabil án eldgosa í 220 ár en það er mögulegt að þetta gat sé vegna skorts á skráðum heimildum eða töpuðum heimildum. Ég veit ekki hvort að núverandi ágiskanir um virknitímabil í Vatnajökli eru réttar, þar sem ég veit ekki hvernig vísindamenn komust að þessari niðurstöðu. Það er ennfremur ekki hægt að útiloka að þegar stórgos verða þá taki það eldstöðina mjög langan tíma að jafna sig (eldgosið 1477 virðist hafa verið mjög stórt), það eru hinsvegar aðrir þættir í þessu og þeir tengjast inná þessa djúpu jarðskjálftavirkni sem ég hef veri að sjá í nágrenni Bárðarbungu síðan árið 2015 og fyrir þann tíma (nær yfir nokkura ára tímabil).
Þau svæði sem ég hef séð með djúpa jarðskjálfta.
Trölladyngja, jarðskjálftar með meira en 20 km dýpi hafa komið fram.
Dyngjujökli, Á þessu svæði en einnig hafa komið fram kvikuinnskot á svæði sem er 5 til 8 km suður af því.
Dyngjuhálsi, þetta er hluti af Dyngjujökli jökulsvæðinu en er aðeins norður af því.
Kistufelli.
Fyrstu dagana þegar umbrotin í Bárðarbungu hófst, þá fór kvika undir Dyngjuháls. Þetta sést vel á jarðskjálftamynd frá Ágúst-2014.
Þetta er jarðskjálftamynd frá Ágúst-2014. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.
Þarna gaus aldrei og situr því kvikan undir Dyngjuhálsi og er þar líklega í kvikuhólfi núna. Það er óljóst hvort að yfirþrýstingur sé byrjaður að myndast í þessu kvikuhólfi og það muni valda eldgosi á þessu svæði eftir nokkur ár. Hvað varðar Dyngjujökul svæðið þá er virknin þar ennþá dularfyllri þar sem ekki er hægt að sjá neitt kvikuhólf í jarðskjálftagögnum en það bendir hugsanlega til þess að kvikuhólfið sitji þá óvenjulega djúpt á svæðinu þar sem Dyngjujökull er. Það er ekki hægt að segja til um það hvenær næsta eldgos verður í Bárðarbungu en miðað við söguleg gögn þá er hugsanlegt að næsta eldgos verði eftir 3 til 16 ár (talið frá árinu 2015).
Síðustu tvo daga hefur verið jarðskjálftavirkni í Vestmannaeyjum. Þetta er í fyrsta skipti síðan árið 2015 það kemur fram jarðskjálftavirkni í Vestamannaeyjum. Sú jarðskjálftavirkni sem kom fram núna var minniháttar og var stærsti jarðskjálftinn með stærðina 1,5. Dýpi þessara jarðskjálfta var stöðugt í kringum 17 km en aðeins einn jarðskjálfti var með dýpið 14,2 km. Jarðskjálftarnir voru í áttina NA-SV og mynduðu við beina línu á jarðskjálftakortinu.
Jarðskjálftavirknin í Vestmannaeyjum. Jarðskjálftavirknin er úti í sjó. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.
Það komu fram samtals fjórir jarðskjálftar núna og síðan 30-Ágúst-2017 hefur allt verið rólegt í Vestmannaeyja kerfinu. Það er engin ástæða til þess að áætla að eitthvað sé að fara að gerast núna. Þessa stundina er ekkert sem bendir til þess að það sé raunin og að eitthvað muni gerast núna. Síðasta eldgos í Vestmannaeyja eldstöðinni var árið 1973. Vandamálið hérna er hinsvegar það að eldstöðin er að mestu leiti undir sjó og eldgosavirknin í henni er ekki vel skráð.
Eftirtalin eldgos hafa orðið í Vestmannaeyja kerfinu samkvæmt Global Volcanism Program.
1637 Október – 1638 Febrúar 28 +- 60 dagar (skekkja í skráningu). Hugsanlega suð-vestur af Heimaey.
1896 September – Óþekkt. Suður eða Suð-vestur af Hellisey.
1963 Nóvember 8 – 1967 Júní 5, Surtsey myndaðist í þessu eldgosi.
1973 Janúar 23 – 1973 Júní 28, Heimaey (Eldfell).
Minni eldgos gætu hafa átt sér stað án þess að án þess að vera skráð í sögubækurnar fyrr á tímum (það er einnig hugsanlegt að stærri eldgos hafi ekki einu sinni verið skráð). Dýpi þeirra jarðskjálfta sem átti sér stað bendir til þess að kvika sé á ferðinni en ekkert bendir til þess núna að þessi kvika sé að rísa upp til yfirborðs. Það er því engin hætta á því að það fari að gjósa núna. Hinsvegar þekki ég ekki nógu vel hegðun þessar eldstöðvar vegna skorts á skráðri sögu og gögnum um eldstöðina.
Í nótt (27-Ágúst-2017) urðu tveir sterkir jarðskjálftar í Bárðarbungu. Fyrri jarðskjálftinn var með stærðina 3,8 og varð klukkan 01:42 og seinni jarðskjálftinn var með stærðina 4,2 og varð klukkan 01:45. Seinni jarðskjálftinn er stærsti jarðskjálftinn til að eiga sér stað síðan 02-Ágúst-2017 í Bárðarbungu þegar jarðskjálfti með stærðina 4,5 átti sér stað.
Jarðskjálftavirknin í Bárðarbungu. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.
Síðustu mánuði hefur dregið hægt og rólega úr jarðskjálftavirkni í Bárðarbungu og er nú svo komið að stórir jarðskjálftar verða þar eingöngu einu sinni til tvisvar í mánuði í staðinn fyrir vikulega eins og var staðan eftir að eldgosinu lauk í Holuhrauni í Febrúar-2015. Núna verða jarðskjálftar sem eru stærri en 3,5 eða jafnvel stærri en 4,0 ekki nema einu sinni til tvisvar í mánuði. Þetta vekur upp þær spurningar hvort að Bárðarbunga sé að verða fullu útþanin af kviku á ný eftir að eldgosinu í Holuhrauni lauk í Febrúar-2015.