Kvika – Síða 55 – Jarðfræði á Íslandi

september 30, 2016september 30, 2016

Staðan í Kötlu klukkan 11:15

Þessi grein verður uppfærð í dag (30-September-2016) eftir þörfum.

Síðustu 48 klukkutímana hafa orðið 261 jarðskjálfti í Kötlu þegar þetta er skrifað. Stærstu jarðskjálftarnir síðustu 24 klukkutímana voru með stærðina 3,1 og síðan 3,2. Stærsti skjálftinn var með stærðina 3,6. Þar sem ekkert eldgos er hafið þá kemur ekki fram neinn órói eða gosórói á jarðskjálftamælum Veðurstofunnar.

Jarðskjálftavirknin í Kötlu. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Sú jarðskjálftavirkni sem er núna í gangi í Kötlu hefur verið í gangi undanfarin mánuð, hinsvegar hefur þessi virkni verið mun minni allan þennan tíma en síðustu 48 klukkutímana, ég uppgötvaði þetta ekki fyrr en ég athugaði þessa jarðskjálftavirkni stuttlega. Þessi atburðarrás hófst með jarðskjálftahrinunni þar sem komu fram jarðskjálftar með stærðina 4,5 og 4,6. Það er núna mín skoðun að það séu meiri líkur en minni á að þetta muni enda með eldgosi fljótlega. Jarðskjálftavirknin í Kötlu kemur í hviðum og ég veit ekki almennilega afhverju það gerist, ég sá svipað munstur í Bárðarbungu þegar kvikan þar var að brjóta sér leið úr jarðskorpunni og sú hegðun varði þangað til að það fór að gjósa. Núverandi staða samkvæmt eldfjallaeftirliti Veðurstofunnar er grænn, hægt er að skoða kortið hérna.

Þessi grein verður uppfærð eftir nokkra klukkutíma eða þegar eitthvað gerist í Kötlu.

Uppfærsla klukkan 12:45

Litarkóði fyrir Kötlu hefur verið uppfærður í gulan. Kort er að finna hérna.

Uppfærsla klukkan 15:44

Þegar þetta er skrifað hefur aðeins dregið úr virkni í Kötlu. Svona smá rólegheit hafa gerst nokkrum sinnum á síðustu 48 klukkustundum og hafa aldrei varðað mjög lengi. Stórir jarðskjálftar urðu klukkan 12:07 með stærðina 3,6. Síðan varð jarðskjálfti klukkan 12:09 með stærðina 3,6. Jarðskjálftar klukkan 12:10 og 12:13 voru með stærðina 3,2. Einhverjir af þessum stærstu jarðskjálftum fundust á nærliggjandi sveitarbæjum og þar sem fólk er. Ég held að þessi virkni hafi hingað til ekki fundist í Vík í Mýrdal. Enginn órói er farinn að koma fram og það þýðir að eldgos er ekki hafið ennþá.

Grænu stjörnurnar sýna þá jarðskjálfta sem eru stærri en 3,0 og hafa orðið síðustu 48 klukkutímana. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Jarðskjálftavirknin er búin að raða sér upp á svæði sem hefur stefnuna norð-austur og suð-vestur. Það er hugsanlegt að kvika muni brjóta sér leið þar upp og valda eldgosi. Hinn möguleikinn er að þessi jarðskjálftavirkni hætti og ekkert frekara gerist en ég held að íslendingar séu ekki svo heppnir núna.

Uppfærsla klukkan 19:03

Almannavarnir hafa lýst yfir óvissustigi í nágrenni Kötlu og í sjálfri Kötlu.

Uppfærsla klukkan 23:27

Veginum að Sólheimajökli hefur verið lokað af lögreglunni vegna hættu á skyndiflóðum ef eldgos verður í Kötlu og reikna má með að vegurinn verði lokaður þangað til að draga fer úr virkni í Kötlu. Þessa stundina er mjög lítil jarðskjálftavirkni að eiga sér stað en engu að síður eiga sér stað jarðskjálftar.

Jarðskjálftavirknin í Kötlu. Grænar stjörnur eru jarðskjálftar sem eru stærri en 3,0. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Jarðskjálftavirknin er minni þessa stundina er samt á svipuðum stað og jarðskjálftavirknin hefur verið síðan 29-Ágúst-2016 þegar jarðskjálftar með stærðina 4,5 og 4,6 áttu sér stað. Hætta er á því að jarðskjálftavirknin aukist aftur án nokkurs fyrirvara.

Grein uppfærð klukkan 12:45. Uppfærslu bætt við.
Grein uppfærð klukkan 15:51. Uppfærslu bætt við.
Grein uppfærð klukkan 19:04. Uppfærslu bætt við.

september 11, 2016

Ný jarðskjálftavirkni í Kötlu

Í dag klukkan 12:19 hófst jarðskjálftavirkni í Kötlu. Jarðskjálftavirknin hefur að mestu leiti verið hefðbundin fyrir Kötlu. Þetta voru litlir jarðskjálftar og fæstir af þeim voru stærri en 2,0. Tveir stærstu jarðskjálftarnir voru með stærðina 3,0 klukkan 15:57 og síðan 3,3 klukkan 16:12.

Jarðskjálftavirknin í Kötlu. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Það er erfitt að sjá hvort að þessi jarðskjálftavirkni í Kötlu varð vegna breytinga í jarðhitakerfum innan öskju Kötlu eða vegna þess að þrýstibreytingar á kviku eða gasi áttu sér stað í Kötlu. Enginn breyting varð á óróa í kjölfarið á þessum jarðskjálftum. Eftir að stærstu jarðskjáfltanir urðu þá dró verulega úr jarðskjálftavirkninni. Jarðskjálftavirknin gæti þó tekið sig upp aftur eða ný jarðskjálftahrina hafist án mikils fyrirvara.

september 7, 2016

Djúpir jarðskjálftar í Bárðarbungu

Í gær (06-September-2016) og í dag (07-September-2016) urðu djúpir jarðskjálftar í Bárðarbungu og í Bárðarbungu eldstöðvarkerfinu. Mesta dýpi var 25,9 km undir Trölladyngju og síðan kom fram jarðskjálfti í Bárðarbungu með dýpið 20,9 km.

Jarðskjálftavirknin í Bárðarbungu, jarðskjálftar með 20 km dýpið eru suð-austur af Bárðarbungu (norð-austur af Grímsvötnum). Djúpi jarðskjálftinn í Trölladyngju er blár depill á þessari mynd. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Á þessu dýpi verðar jarðskjálftar eingöngu vegna þess að kvika er að þrýsta og brjóta jarðskorpuna. Spennubreytingar ofar í jarðskoprunni hafa ekki áhrif á þessu dýpi eftir því sem ég skil. Þessa stundina hefur enginn jarðskjálfti með stærðina 3,0 eða stærri orðið (þegar þetta er skrifað) í Bárðarbungu sem er yfirleitt það sem gerist í kjölfarið á svona djúpri jarðskjálftavirkni í Bárðarbungu. Ég hef það á tilfinningunni að hugsanlega sé eitthvað meira í gangi núna en venjulegu en það er ekkert hægt að segja til um það eins og er. Ég mun að minnstakosti bíða eftir því að Veðurstofu Íslands tjái sig um þetta ef eitthvað er að gerast.

Það eina sem hægt er að gera núna er að bíða og sjá hvað gerist næst í Bárðarbungu.

ágúst 19, 2016

Jarðskjálftavirkni í Kötlu

Í dag (16-Ágúst-2016) varð jarðskjálfti með stærðina 3,5 í Kötlu. Það urðu bæði jarðskjálftar fyrir og eftir stærsta jarðskjálftann.

Jarðskjálftavirknin í Kötlu. Græna stjarnan sýnir hvar jarðskjálftinn með stærðina 3,5 átti sér stað. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Það er ekki að sjá á þessari jarðskjálftavirkni að þetta sé tengt kvikuhreyfingum beint. Það er hugsanlegt að gas frá kviku hafi verið að brjóta skorpuna þar sem jarðskjálftavirknin átti sér stað. Enda hafa komið fram vísbendingar í sumar um að jarðhiti sé hugsanlega að aukast í öskju Kötlu tímabundið. Það er hugsanlegt að jarðhitinn muni minnka aftur á næstu mánuðum. Eldgos í Kötlu verða oftast á tímabilinu Júlí til Nóvember en eldgos utan þessara mánaða eru einnig þekkt og verða með nokkur hundruð ára millibili.

Jarðskjálftinn með stærðina 3,5 eins og hann kom fram á jarðskjálftamælinum mínum í Heklubyggð. Þessi mynd er undir Creative Commons leyfi, nánari upplýsingar eru í tengli hérna að ofan.

júní 25, 2016

Það er eitthvað í gangi í Bárðarbungu

Ég hef ekki nein smáatriði ennþá, en það er eitthvað í gangi í Bárðarbungu núna. Ég veit ekki hvað það er í augnablikinu, en nokkrir jarðskjálftar sem eru stærri en 3,0 hafa komið fram, sá stærsti með stærðina 4,0 hingað til. Ég mun setja inn frekari upplýsingar þegar ég veit meira.

Jarðskjálftavirknin í Bárðarbungu í dag. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Enginn gosórói hefur komið fram í Bárðarbungu ennþá, þannig að eldgos hefur ekki hafið.

júní 23, 2016

Áframhaldandi þensla í Bárðarbungu, gasútstreymi óbreytt

Samkvæmt frétt á Vísir.is þá heldur Bárðarbunga ennþá að þenjast út á svipuðum hraða og síðan að eldgosinu lauk í Holuhauni samkvæmt GPS mælingum. Gas útstreymi frá kötlum sem mynduðust í kjölfarið á eldgosinu 2014 hefur einnig haldist óbreytt síðasta árið. Skálin sem myndaðist í öskju Bárðarbungu er nærri því orðin full núna vegna innstreymis íss og nýs snjós sem hefur komið síðasta árið.

Umræddur rannsóknarleiðangur var farinn 3 til 10 Júní. Einnig sem að nýr jarðskjálftamælir var settur á öskjubrún Bárðarbungu. Ég veit ekki hvort að þessi jarðskjálftamælir er hluti af SIL mælaneti Veðurstofunnar en ef svo er þá ætti þessi nýi jarðskjálftamælir að koma fram á vef Veðurstofunnar fljótlega (vona ég). Frekari upplýsingar um þennan leiðangur má lesa í frétt Vísir.is.

júní 23, 2016

Djúpir jarðskjálftar í Kötlu

Í dag (23-Júní-2016) voru djúpir jarðskjálftar í Kötlu. Enginn af þeim jarðskjálftum sem varð var stór, dýpi nokkura af þessum jarðskjálftum var mikið. Mesta dýpið sem mældist var 28 km, á þessu dýpi er það kvika sem veldur jarðskjálftum.

Jarðskjálftavirknin í Kötlu. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Önnur áhugaverð virkni kom einnig fram í sunnanveðrum öskjubarminum í Kötlu. Þar virðist hafa komið upp kvikuinnskot í kjölfarið á litlu eldgosi sem varð þarna í Júlí-2011 (mitt mat, vísindamenn eru ennþá ósammála). Þetta kvikuinnskot er staðsett svo til beint norður af Vík í Mýrdal. Það er ekki ljóst á þessari stundu hvernig þetta kvikuinnskot mun þróast eða hvort að eldgosahætta stafi af því. Það er hætta á eldgosi þarna ef kvikuþrýstingur eykst í þessu kvikuinnskoti, en það þarf ekki að gerast. Á þessari stundu er ekkert sem bendir til þess að eldgos sé yfirvofandi í Kötlu.

júní 17, 2016júní 17, 2016

Aukin virkni í Öræfajökli

Það hefur sést undanfarnar vikur að aukin virkni er í Öræfajökli. Þessi aukna virkni í eldstöðinni sést núna eingöngu sem fjölgun lítilla jarðskjálfta í Öræfajökli á 5 til 10 km dýpi. Fjallað var um þetta í fréttum Stöðvar 2 fyrir tveim dögum síðan (þegar þetta er skrifað), talað var við eldfjallafræðinginn Páll Einarsson, í fréttinni segir Páll Einarsson að þessa stundina sé ekki þurfi ekki að hafa áhyggjur af þessu, þar er ég sammála honum að mestu leiti, eins og stendur er þetta mjög lítil virkni í Öræfajökli sem þarf ekki að hafa áhyggjur af, hann setti einnig fram þá hugmynd að það ferlið gæti tekið 18 ár frá upphafi til enda, eins og raunin varð með Eyjafjallajökul. Þar er ég ekki sammála honum, þar sem þetta ferli í Öræfajökli hófst fyrir rúmlega 10 árum síðan (líklega aðeins fyrr), síðan grunar mig að Öræfajökull tilheyri þeim flokki eldstöðva þar sem eldgosin verða snögg, kröftug á klári sig á tiltölulega stuttum tíma.

Eldgosið árið 1362 var með stærðina VEI=5 og eldgosið 1727 var með stærðina VEI=4. Bæði eldgosin voru kröftug sprengigos og vörðu í nokkra mánuði. Eldgos í Öræfajökli eru eingöngu öskugos með mikilli sprengivirkni, miðað við síðustu rannsóknir á sögulegum gögnum um eldstöðina. Það ferli sem keyrir eldgos í Öræfajökli er líklega öðruvísi en annara eldstöðva á þessu svæði, vegna þess að undir Öræfajökli er meginlandsplata að bráðna niður, það veldur því að eldgos í Öræfajökli verða sprengigos vegna þess að kvikan verður súr vegna þessara bráðnunar meginlandsklefans sem er þarna undir og er að bráðna niður (vísindagrein á ensku: Continental crust beneath southeast Iceland). Þetta þýðir að kvikan er að mestu leiti súr sem leitar upp í Öræfajökul með miklu gas innihaldi, sem veldur því að eldgos í Öræfajökli eru sprengigos. Öræfajökull er því eins og eldstöðvar sem er að finna á jöðrum meginlandsfleka, þar sem sjávarskorpa fer undir meginland og bráðnar í kjölfarið. Þau eldfjöll gjósa oftast súrri kviku í sprengigosum.

Það er önnur eldstöð á þessu svæði sem einnig hefur verið að sýna merki um aukna virkni. Sú eldstöð heitir Esjufjöll og er saga eldgosa í þeirri eldstöð ennþá verr þekkt heldur en eldgosasaga Öræfajökuls. Það er ekki ljóst hvort að nokkur eldgos hafi orðið í Esjufjöllum síðan Ísland byggðist fyrir um 1000 árum síðan. Hugsanlegt er að eldgos hafi orðið árið 1927 en það er ekki staðfest, talið er að þetta óstaðfesta eldgos í Esjufjöllum árið 1927 hafi varað í upp til fimm daga, það uppgötvaðist vegna þess að jökulflóð kom niður á þessu svæði þar sem eldstöðin er (samkvæmt sögulegum heimildum). Þetta jökulflóð var ekki mjög stórt samkvæmt sögulegum heimildum.

maí 31, 2016

Jarðskjálfti með stærðina 3,4 í Bárðarbungu og jarðskjálftahrina á Tjörnesbrotabeltinu

Stutt yfirlit yfir jarðskjálftavirkni á Íslandi síðustu 24 klukkustundirnar (rúmlega).

Bárðarbunga

Eins og mátti búast við þá varð jarðskjálfti með stærðina 3,4 í Bárðarbungu. Þessa vikuna virðist sem að aðeins einn jarðskjálfti stærri en þrír hafi átt sér stað. Miðað við útslag jarðskjálftans, þá er ýmislegt sem bendir til þess að kvika, frekar en brotahreyfingar hafi valdið jarðskjálftanum.

Jarðskjálftavirknin í Bárðarbungu. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Ég reikna með að áframhald verði á þessari jarðskjálftavirkni í Bárðarbungu.

Tjörnesbrotabeltið

Lítil jarðskjálftahrina átti sér stað á Tjörnesbrotabeltinu í dag, rétt fyrir utan Kópasker. Þetta var mjög lítil jarðskjálftahrina og urðu aðeins í kringum 40 jarðskjálftar, stærsti jarðskjálftinn var með stærðina 2,0.

Jarðskjálftahrinan fyrir utan Kópasker. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Þessari jarðskjálftahrinu er lokið. Jarðskjálftahrinur eins og þessi eru mjög algengar á Tjörnesbrotabeltinu.

maí 26, 2016

Hvað er að gerast í Bárðarbungu – einföld greining

Hérna er einföld greining á því sem er að gerast í Bárðarbungu. Þetta er stutt greining og er því ekki skrifuð yfir nokkra daga eins og ég ætla mér að hafa þessar greinar. Þessi grein verður skipt niður í nokkra hluta til einföldunar (vona ég).

Núverandi virkni í Bárðarbungu

Bárðarbunga er að undirbúa nýtt eldgos hefur verið að gera það síðan eldgosinu lauk í Febrúar-2015. Hvenær það mun síðan gjósa er ekki hægt að segja til um. Það hafa hinsvegar verið að koma fram vísbendingar undanfarið um það hvað gæti gerst í framtíðinni (það þýðir ekki að það muni gerast). Núverandi jarðskjálftavirkni bendir til þess að næsta eldgos verði suður af öskju Bárðarbungu, aðeins sunnan við kvikuganginn sem myndaðist við eldgosið í Holuhrauni. Þar er kvikuinnskot frá Bárðarbungu og hefur verið á þessum stað í lengri tíma, það fór að bera á því á fyrir nokkrum árum síðan og síðustu mánuðum hefur það verið að stækka. Undanfarna mánuði hef ég tekið eftir smá aukningu í jarðskjálftum í kringum þetta kvikuinnskot sem hefur verið að breiða úr sér undanfarna mánuði, með tilheyrandi jarðskjálftavirkni. Ég veit ekki hversu stórt kvikuinnskot er hérna um að ræða, það er þó djúpt, nær niður á 25 km dýpi, líklega dýpra.

Hópur af appelsíngulum jarðskjálftum þegar kvikuinnskotið sýndi sig í gær (25-Maí-2016). Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Síðan að virknin hófst í Bárðarbungu þá hefur þetta kvikuinnskot breyst og þetta kvikuinnskot fór að stækka (ég veit ekki hvenær það gerðist) á einhverjum tímapunkti. Núverandi stærð bendir til þess að það sé nú þegar orðið stórt. Hversu nákvæmlega er erfitt að segja til um, ágiskun segir mér að þetta kvikuinnskot nær nú þegar niður á 25 km dýpi, ef ekki dýpra. Þetta kvikuinnskot myndaðist á árunum 2005 til 2008 (eða varð virkt á þessum tíma), það er möguleiki að þetta kvikuinnskot hafi myndast löngu áður, þetta eru hinsvegar fyrstu árin sem ég sá það í jarðskjálftagögnum. Þarna er jökulinn frekar þykkur, í kringum 200 metra þykkur þar sem mest er, þannig að ef eldgos mun eiga sér stað þarna, þá mun það valda jökulflóði.

Eldgosahættan í dag

Núverandi staða Bárðarbungu er sú sem ég kalla „virkt eldfjall – ekkert eldgos“, það þýðir að eldstöðin er ekki róleg (engin virkni). Það er mín skoðun að hættan á eldgosi sé í meðallagi eins og staðan er núna, ekkert bendir til þess að hætta sé á hærra stigi í augnablikinu. Það breytist þó með hverjum deginum og það er mín skoðun að einn daginn mun koma fram jarðskjálftahrina sem setur af stað eldgos í Bárðarbungu og það eru ágætar líkur á því að það eldgos muni eiga sér stað undir jökli.

Sigskatlar í öskjubarminum

Í Ágúst-2014 þegar jarðskjálftahrinan hófst í Bárðarbungu, með kvikuskotinu og þeim smá eldgosum sem áttu sér stað í kjölfarið, þá mynduðust nokkrir sigkatlar í kjölfarið í jöklinum. Undanfarna mánuði þá hafa þessir sigkatlar verið að dýpka og stækka. Þessir sigkatlar eru að bræða ofan af sér jökul sem er í kringum 200 metra þykkur (eftir því sem ég best veit). Ástæðan fyrir myndun þessara sigkatla er hrun Bárðarbungu (oft kallað hægt hrun) sem eldstöðvar í eldgosinu 2014 – 2015. Það er ýmislegt sem bendir til þess að kvikan sé komin grunnt upp í jarðskorpuna (minna en 5 km) á svæðum í Bárðarbungu, en þessi kvika hefur ekki kraftinn til þess að hefja eldgos og það er ekki víst að þessi kvika muni nokkurntímann gjósa. Hægt er að lesa enska vísindagrein um hrun Bárðarbungu hérna. Ég veit ekki hversu nákvæm þessi vísindagrein er, eða hvort að hún hefur verið „peer-reviewed“.

Dýpi jarðskjálfta

Þegar jarðskjálftar með stærðina 3,0 eða stærri eiga sér stað, þá sér stað jarðskjálftavirkni í Bárðarbungu nokkrum klukkustundum áður. Hérna er hægt að sjá þá atburði ef þeir eiga sér stað. Þetta gerðist ekki alltaf.

Lítill jarðskjálfti í Bárðarbungu en á 26,8 km dýpi. Skjáskot af vefsíðu Veðurstofu Íslands.

Dýpi er mjög mikilvægt hérna, það að þessi jarðskjálfti átti sér stað á 26,8 km dýpi bendir til þess að kvika hafi búið þennan jarðskjálfta til. Það er ekki alltaf tilfellið, í þetta skiptið var það hinsvegar raunin. Þar sem rúmlega 12 tímum síðar varð jarðskjálfti með stærðina 3,4. Það bendir til þess að þrýstingur inní Bárðarbungu hafi breyst (eins og ég skil þessa eðlisfræði).

Jarðskjálftahrinan í kringum kvikuinnskotið. Skjáskot af vefsíðu Veðurstofu Íslands.

Jarðskjálftahrinan í kringum kvikuinnskotið er öðruvísi. Þegar kvika kemur upp af dýpi, þá veldur hún jarðskjálftum þar sem jarðskorpan er veik fyrir og kvikan getur troðið sér inn og þannig stækkað kvikuinnskotið, þetta veldur því að jarðskjálftar koma fram á mismunandi dýpi eins og sést. Þetta þýðir einnig að kvikuinnskotið er að stækka og fáir jarðskjálftar benda til þess að lítið viðnám sé að finna þar sem kvikuinnskotið er í augnablikinu.

Samþykki fyrir vefköku