Jarðfræði á Íslandi – Síða 102 – Upplýsingar um eldgos og jarðskjálfta á Íslandi

febrúar 18, 2016

Djúpir jarðskjálftar í Bárðarbungu og Öskju

Í dag (18-Febrúar-2016) og í gær (17-Febrúar-2016) hafa verið djúpir jarðskjálftar í Bárðarbungu og Öskju.

Askja

Síðan í Mars 2010 hefur reglulega átt sér stað djúp virkni í Öskju. Þessi djúpa jarðskjálftavirkni bendir til þess að kvikuinnskot séu að eiga sér stað í Öskju. Þessi kvikuinnskot eru á mjög miklu dýpi og því engin hætta á því að þau nái upp á yfirborðið. Þetta hinsvegar sýnir fram á það að það er ennþá mjög mikil kvikuvirkni í Öskju og er hugsanlega að aukast þessa stundina. Það er ekki hægt að segja til um það hvenær eldgos verður í Öskju, það gæti hinsvegar orðið mjög langur tími. Það eina sem gæti breytt þessu væri ef Bárðarbunga færi að hafa áhrif á Öskju og kæmi þannig af stað eldgosi. Jarðskjálftavirkni nærri Herðurbreið eru hefðbundnir brotaskjálftar og þeir eru á minna en 10 km dýpi.

Bárðarbunga

Mest alla vikuna þá hefur Bárðarbunga verið róleg. Það gæti hinsvegar verið að fara að breytast, þar sem djúpir jarðskjálftar komu fram í dag (18-Febrúar-2016) í norðurhluta Bárðarbungu, það bendir til þess að ný kvika sé að koma upp í eldstöðina úr kvikuhólfi sem er þarna undir á mjög miklu dýpi. Þrýstibreytingar vegna þessa kvikuflæðis veldur því að jarðskjálftar eiga sér stað á þessu dýpi. Jarðskjálftavirkni hefur einnig verið í kvikuinnskotinu sem kom eldgosinu í Holuhrauni af stað á jaðrinum við jökulinn, ég veit ekki afhverju þarna á sér stað jarðskjálftavirkni. Greinilegt kvikuinnskot átti sér stað í eldstöðinni Hamrinum þann 17-Febrúar-2016, þar urðu jarðskjálftar á dýpinu 12 – 13 km. Þetta er fyrsta kvikuinnskotið í Hamrinum núna í lengri tíma. Kvika stendur almennt grunnt í Hamrinum, sem þýðir að eldstöðin er veikari fyrir breytingum á kvikuþrýstingi og hugsanlegum eldgosum.

Jarðskjálftavirkni í Bárðarbungu og Öskju. Einnig sem þarna sést jarðskjálftavirkni nærri Herðurbreið. Höfundarréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Jarðfræði kort af Íslandi

Hægt er að kaupa jarðfræðikort af Íslandi hjá Eymundsson, það kostar 1975 kr og sýnir allar eldstöðvar á Íslandi. Hvort sem þær eru virkar eða kulnaðar. Hægt er að fá jarðfræðikortið hérna.

febrúar 15, 2016

Jarðskjálftahrina í Bárðarbungu (Vika 06/2016 #2)

Laugardaginn 13-Febrúrar-2016 klukkan 19:32 varð jarðskjálfti með stærðina 3,6 í Bárðarbungu. Dýpi þessa jarðskjálfta er skráð 1,1 km. Hrina lítilla jarðskjálfta fylgdi í kjölfarið á stóra jarðskjálftanum, mesta dýpi sem kom fram var í kringum 12 km.

Jarðskjálftahrinan í Bárðarbungu. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Tungnafellsjökull

Sunnudaginn 14-Febrúar-2016 hófst jarðskjálftahrina í Tungafellsjökli. Það hefur ekki ennþá almennilega komið í ljós hvað er að valda jarðskjálftavirkni í Tungnafellsjökli. Vinsæl hugmynd meðal jarðfræðinga er að spennubreytingar vegna Bárðarbungu séu að valda jarðskjálftum í Tungnafellsjökli. Ég veit ekki hvort að sú hugmynd sé rétt eða ekki, þar sem jarðskjálftavirkni hófst nokkrum árum áður en það gaus í Bárðarbungu í Ágúst-2014.

febrúar 12, 2016

Jarðskjálftahrina á Reykjanesskaga

Í gær (11-Febrúar-2016) klukkan 08:47 hófst jarðskjálftahrina á Reykjanesskaga. Þetta hefur hingað til verið lítil jarðskjálftahrina og aðeins hafa mælst 51 jarðskjálfti (þegar þetta er skrifað), stærsti jarðskjálftinn hafði stærðina 2,7. Aðrir jarðskjálftar sem hafa komið fram eru minni að stærð.

Jarðskjálftahrinan á Reykjaneshrygg. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Núverandi jarðskjálftahrina á Reykjanesskaga er mjög dæmigerð fyrir þetta svæði. Á þessari stundu virðist sem svo að jarðskjálftahrinunni sé lokið en hún getur tekið sig upp aftur án nokkurs fyrirvara eða viðvörunnar. Þessi jarðskjálftahrina er hinsvegar að mynda sigdal á þessu svæði hægt og rólega.

febrúar 11, 2016

Staðan í Bárðarbungu (vika 06/2016)

Stutt yfirlit um stöðuna í Bárðarbungu.

Bárðarbunga heldur áfram að þenjast út á 10 til 15 km dýpi samkvæmt fréttum. Vegna þess að þenslan er að eiga sér stað á svona miklu dýpi þá veldur það því að erfitt er að mæla breytingar á yfirborðinu með hefðbundnum leiðum eins og GPS mælingum. Jarðskjálftavirkni heldur áfram að aukast í Bárðarbungu, með reglulegum jarðskjálftum sem ná stærðinni 3,0 – 3,5. Ástæða aukinnar jarðskjálftavirkni er sú þensla sem er að eiga sér núna stað á 10 til 15 km dýpi og líklega á mun minna dýpi að auki. Ég reikna með því að jarðhitavirkni muni aukast í Bárðarbungu á næstu vikum og mánuðum eftir því sem kvikan þrýstir sér ofar upp í eldstöðina.

Jarðskjálftavirkni í Bárðarbungu á Mánudaginn 8-Febrúar 2016. Græna stjarnan er jarðskjálfti með stærðina 3,1 (minnir mig). Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Jarðskjálftinn sem varð þann 11-Febrúar-2016, stærðin á þessum jarðskjálfta var 3,3. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Engar aðrar breytingar hafa orðið í Bárðarbungu ennþá. Núverandi virkni í Bárðarbungu mun halda áfram mjög lengi enda taka svona rekatburðir mjög langan tíma að ganga yfir á þessu svæði. Allt að 20 ár og atburðarrásin er mjög hæg. Stærsta áhættan núna er kvikuinnskot og lítil eldgos (kannski bæði) sem kannski vara í nokkra klukkutíma til daga. Slík eldgos gætu hafist án nokkurar viðvörunar.

Fréttir af Bárðarbungu

Hæg atburðarás undir Bárðarbungu (mbl.is)

febrúar 4, 2016

Jarðskjálfti með stærðina 3,1 á Tjörnesbrotabeltinu

Í dag (04-Febrúar-2016) varð jarðskjálfti með stærðina 3,1 á Tjörnesbrotabeltinu (TFZ). Þessi jarðskjálfti varð fyrir vestan Kópasker en ég veit ekki hvort að þessi jarðskjálfti fannst þar.

Jarðskjálftinn á Tjörnesbrotabeltinu. Græna stjarnan er þar sem jarðskjálftinn átti sér stað. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Jarðskjálftahrinan á Tjörnesbrotabeltinu hefur núna verið í gangi í rúmlega mánuð og það virðast ekki vera nein sérstök merki þess að þessi jarðskjálftahrina muni enda fljótlega. Talsverðar sveiflur eru í jarðskjálftavirkninni, jarðskjálftavirknin eykst í smá tíma og dettur síðan niður aftur. Eftir að jarðskjálftinn með stærðina 3,1 átti sér stað þá jókst jarðskjálftahrinan aðeins í skamman tíma en minnkaði síðan aftur eftir skamman tíma. Ég reikna fastlega með því að þessi jarðskjálftahrina haldi áfram næstu daga.

febrúar 3, 2016

Jarðskjálfti með stærðina 3,9 á Reykjanesi

Í kvöld klukkan 19:50 varð jarðskjálfti með stærðina 3,9 í Krýsuvík. Þessi jarðskjálfti virðist ekki vera tengdur neinni eldfjallavirkni í Krýsuvík. Hérna virðist eingöngu um að ræða jarðskjálfta sem tengist hreyfingu á jarðskorpunni á þessu svæði. Í kjölfarið á stærsta jarðskjálftum hafa komið fram minni eftirskjálftar, sá stærsti af þeim var með stærðina 1,6 en aðrir hafa verið minni. Jarðskjálftinn með stærðina 3,9 fannst í Hafnarfirði, Reykjavík og víðar.

Jarðskjálftahrinan í Krýsuvík núna í kvöld. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Jarðskjálftahrinan er ennþá í gangi en virðist hvorki vera stór eða öflug. Það er ekki hægt að segja til um það hvort að það muni breytast, þar sem ekki er hægt að spá fyrir um hegðun jarðskjálftahrina.

febrúar 3, 2016

Stutt stöðuyfirlit á Bárðarbungu (vika 05/2016)

Jarðskjálftavirkni í Bárðarbungu heldur hægt og rólega að aukast þessa vikuna eins og síðustu vikur. Þó virðist sem að síðustu viku hafi verið aðeins minni virkni í Bárðarbungu heldur en undanfarið, hugsanlegt er þó að virknin sé farin að aukast aftur. Það hefur orðið örlítil breyting á virkninni í öskju Báraðrbungu og er það frekar mikilvæg breyting, þar sem þetta bendir til þess kvikan í Bárðarbungu hafi fundið veikan blett í suðurhluta öskjurnar. Fjarlægðin milli þessara veiku bletta í suðurhluta öskjurnar er ekki mikil, minnst 800 metrar til 2 km. Þessir veiku blettir geta hinsvegar ekki gosið ef að kvikan hefur ekki nægan þrýsting til þess að brjóta sér leið þar upp.

Jarðskjálftavirknin í Bárðarbungu. Græna stjarnan er þar sem veikur blettur er í jarðskorpunni í Bárðarbungu. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Í gær (02-Febrúar-2016) kom fram merki á SIL stöðvum nálgæt Bárðarbungu. Það er ekki vitað hvað ölli þessu merki en þetta virðist ekki vera bilun í SIL kerfi Veðurstofunnar, þar sem þetta merki sást yfir talsvert stórt svæði á Íslandi. Ég hef verið að athuga hvort að ég sjái bilun hjá Veðurstofunni en það virðist ekki hafa verið raunin. Hvað þetta merki þýðir er ekki þekkt og hvað veldur þessu merki er einnig óljóst og það er ekki vitað hvað veldur þessi merki.

Merkið á SIL stöðvunum nærri Bárðarbungu. Það hófst þann 02-Febrúar-2016 um klukkan 00:00 og varði til klukkan rúmlega 05:00. Það er ekki vitað hvað veldur þessu merki. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Stærsti jarðskjálftinn síðustu 48 klukkutímana var með stærðina 3,0 og varð í norð-austur hluta öskju Bárðarbungu og varð í nýlegum veikum blett í norð-austur hluta öskju Bárðarbungu. Báðir af veiku blettunum í öskju Bárðarbungu hafa haft jarðskjálftavirkni í Bárðarbungu undanfarna viku og í síðustu viku. Síðan þessi atburðarrás hófst í Bárðarbungu þá hefur verið jarðskjálftavirkni um alla öskju Bárðarbungu. Í Ágúst-2014 þá lak norð-austur hluti öskju Bárðarbungu örlítilli viku og olli það smá eldgosi (aðrir hlutir öskju Bárðarbungu láku einnig kviku) og bjó það til sigkatla á því svæði. Ég leitaði að myndum af þessum sigkötlum en fann ekki neinar myndir.

Það virðist sem að kvikuþrýstingur sé að aukast hraðar í Bárðarbungu en ég bjóst upphaflega við. Hvað veldur þessu er ekki ljóst, hugsanlegt er að eitthvað hafi breyst í sjálfri Bárðarbungu eða í djúkerfinu undir eldstöðinni. Það er ekki hægt að vita hvenær næsta eldgos verður í Bárðarbungu en miðað við söguna þá er mögulegt að næsta eldgos verði á tímabilinu næstu 1 til 10 ár, sé horft til sögunar í þessum málum. Þetta er aðeins raunin þegar eldgosahrinur ganga yfir Bárðarbungu eins og er að gerast núna.

janúar 30, 2016

Hef verið að mæla jarðskjálfta í 10 ár

Í upphafi árs 2006 byrjaði ég að mæla jarðskjálfta, á þeim tíma bjó ég á Hvammstanga (og geri það þessa stundina, en ég mun fljótlega flytja aftur til Danmerkur). Fyrsti vélbúnaðurinn sem ég fékk var hátíðni-mælir fyrir jarðskjálfta, ásamt magnaraborði og vélbúnaði sem breytir hliðrænu merki yfir í stafrænt merki. Sá vélbúnaður er ennþá í notkun í Heklubyggð til að mæla jarðskjálfta á suðurlandinu. Seinni búnaðurinn sem ég fékk er einnig með þrjár lágtíðni rásir fyrir jarðskjálftamæla eins og Lehman jarðskjálftamælinn. Ég veit ekki ennþá hvort að ég muni nokkurtímann eignast svona jarðskjálftamæli en ég vonast til þess einn daginn, sérstaklega þar sem ég hef verið að þróa minn eigin staðal í jarðskjálftamælinum síðustu 10 árin. Ég stefni á að kaupa Volksmeter II jarðskjálftamæla þegar ég hef efni á þeim og er fluttur aftur til Danmerkur. Einn fyrir hvora stefnu, áttinar Austur-Vestur og síðan Norður-Suður. Það er ekki hægt að fá lóðrétta (Z) stefnu fyrir þessa gerð af jarðskjálftamælum. Ólíkt þeim jarðskjálftamælum sem ég er núna með, þá eru þetta lágtíðni jarðskjálftamælar sem henta mjög vel til þess að mæla jarðskjálfta sem eiga sér stað mjög langt í burtu. Ég ætti að geta mælt jarðskjálfta niður í 4,0 í rúmlega 400 km fjarlægð (hámarks fjarlægð).

Ég veit ekki hversu marga jarðskjálfta ég hef mælt síðustu 10 árin en fjöldinn er eitthvað í kringum 10.000 til 20.000 jarðskjálftar. Á þessu tímabili hef ég mælt jarðskjálfta frá tveim eldgosum, í Eyjafjallajökli (2010) og síðan úr Bárðarbungu (2014 – 2015). Ég mældi ekki marga jarðskjálfta frá eldgosinu í Grímsfjöllum árið 2011, eða smágosinu í Kötlu sama ár (það er mín skoðun að þarna hafi orðið smá eldgos í Kötlu, þó svo að jarðvísindamenn séu á annari skoðun).

Stærsti jarðskjálftinn sem ég hef mælt á þessu tímabili var jarðskjálfti með stærðina 9,0 í Japan árið 2012. Annar stærsti jarðskjálftinn sem ég hef mælt var með stærðina 8,3 í nágrenni við Alaska (ég man ekki nákvæmlega hvar staðsetning var). Á síðustu 10 árum hef ég séð allar gerðir jarðskjálfta og allar gerðir jarðskjálftahrina á þeim jarðskjálftamælum sem ég er með.

Næstu 10 árin

Ég veit ekki hvað gerist næstu 10 árin. Ég veit ekki hversu lengi ég get haldið áfram að mæla jarðskjálfta á Íslandi, þar sem það hefur reynst mjög erfitt að halda búnaðinum í gangi í fjarvinnslu og þar að auki þá kosta 3G tengingar og það er erfitt að viðhalda þeim ef eitthvað bilar. Breytingar eiga sér einnig stað sem ég hef ekki neina stjórn á og það hefur áhrif á þá möguleika sem ég hef til þess að reka þá jarðskjálftamæla sem ég er núna með. Þessar breytingar sem munu eiga sér stað með tímanum þýða að ég mun ekki geta haldið rekstri þessara jarðskjálftamæla endalaust. Þegar mest var þá var ég með fjóra jarðskjálftamæla í gangi á Íslandi. Þegar ég er fluttur aftur til Danmerkur þá mun ég kveikja á jarðskjálftamæli þar, síðar mun ég síðan bæta við Volksmeter II jarðskjálftamælum.

Ég mun halda áfram að mæla jarðskjálfta, þó svo að ég muni hætta að mæla jarðskjálfta á Íslandi með tímanum vegna breytinga sem ég hef enga stjórn á. Breytingar munu eiga sér stað og ég veit ekki hvaða breytingar munu verða á þessu hjá mér.

Núverandi staða

Eins og staðan hjá mér er núna þá er aðal-jarðskjálftatölvan mín ekki í gangi vegna húsnæðisleysis á Íslandi síðasta 1 ár + 2 mánuði (núna í dag) þann tíma sem ég hef búið á Íslandi. Ég mun kveikja aftur á aðal-jarðskjálftatölvunni þegar ég flyt aftur til Danmerkur á næstu mánuðum.

janúar 22, 2016

Staðan á jarðskjálftahrinunni á Tjörnesbrotabeltinu þann 21-Janúar-2016

Í dag (21-Janúar-2016) varð jarðskjálfti með stærðina 3,6 á Tjörnesbrotabeltinu. Þessi jarðskjálfti varð klukkan 04:01 og kom á eftir jarðskjálfta með stærðina 3,1. Þriðji stærsti jarðskjálftinn í þessari hrinu hafði stærðina 3,0. Í þetta skiptið fór jarðskjálftahrinan næst Kópaskeri af stað en sú jarðskjálftahrina hófst fyrir nokkrum dögum síðan. Það urðu þrír jarðskjálftar sem voru stærri en þrír. Þessi jarðskjálftahrina fór af stað um klukkan 02:30 eftir rólegan dag þar á undan og um klukkan 06:00 fór að draga úr jarðskjálftum aftur. Þessi jarðskjálftahrina er ennþá í gangi en það virðist hægt draga úr jarðskjálftahrinunni þessa stundina. Stærsti jarðskjálftinn fannst á Kópaskeri.

Jarðskjálftahrinan á Tjörnesbrotabeltinu. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Jarðskjálftahrinur á þessu svæði innan Tjörnesbrotabeltisins eru mjög algengar og þarna verða nokkrar hrinur venjulega á hverju ári. Ég reikna með að þessi jarðskjálftahrina haldi áfram næstu daga. Hættan á frekari jarðskjálftum sem eru stærri en 3,0 er frekar mikil eins og staðan er núna. Það er ekki hægt að segja til um það með neinni vissu hvort að þessi jarðskjálftahrina muni virkja nálæg misgengi eins og gerist stundum á Tjörnesbrotabeltinu. Þessi jarðskjálftahrina er ekki tengd neinu eldfjalli eða kvikuhreyfingum. Hérna er eingöngu um að ræða losun stress vegna landreks Íslands.

Ef frekari virkni verður á Tjörnesbrotabeltinu þá mun ég uppfæra þessa grein.

janúar 20, 2016janúar 21, 2016

Jarðskjálftahrina í Bárðarbungu (Vika 03/2016)

Í dag (20-Janúar-2016) klukkan 13:05 varð jarðskjálftahrina í Bárðarbungu. Þessi jarðskjálftahrina kom mér ekki á óvart þar sem ég hafði búist við henni vegna vísbendinga sem ég sá þann 17 og 18 Janúar (nánar neðar í greininni). Ég var ekki viss um hvort að þessi jarðskjálftahrina mundi eiga sér stað.

Jarðskjálftahrinan í Bárðarbungu þann 20-Janúar-2016. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Stærsti jarðskjálftinn var með stærðina 3,6 og er það aukning í stærð jarðskjálfta sem varð í Bárðarbungu fyrir tveim vikum síðan á sama svæði. Það lítur út fyrir að þessi jarðskjálfti hafi myndast vegna kviku undir miklum þrýstingi (það eru einkennandi lágtíðni í þessum jarðskjálfta).

Óróaplottið á Vonarskarð SIL stöðinni, sem er næst Bárðarbungu. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Ég hef tekið eftir og látið Veðurstofu Íslands vita af þessu fyrir nokkrum dögum síðan. Nokkru áður en jarðskjálftahrina verður þá verður breyting á óróanum á Vonarskarði á 2 – 4Hz. Þetta hefur gerst nokkrum sinnum núna. Síðast gerðist þetta 17 og 18 Janúar. Ég er ekki viss um afhverju þetta gerist. Ein hugmyndin er sú að kvikan sé undir yfir-þrýstingi þegar það kemur inn í kvikuhólfið og það valdi því að gasið losnar úr kvikunni í kvikuhólfinu, við þetta safnast gasið efst í kvikuhólfinu og myndar þar froðu úr kviku, þegar eldgosið loksins yrði þá yrði mikið sprengigos og kvikan sem mundi myndast yrði mjög gasrík kvika (sjá hérna á ensku. Ég þekki ekki vísindanafnið á þessu fyrirbæri). Þetta er eina hugmyndin sem ég hef um það hvað gæti hugsanlega verið í gangi í Bárðarbungu. Þessi hugmynd gæti þó verið röng og er það aðeins tíminn sem segir til um það hvað mun gerast í Bárðarbungu. Þær vísbendingar sem eru að koma fram núna benda til þess að kvika sé að fylla upp kvikuhólf í Bárðarbungu, það kvikuhólf gæti verið stórt og átt talsvert pláss eftir en líklegt er að það pláss sé að verða búið mjög fljótlega miðað við aukninguna í jarðskjálftahrinum á þessu svæði. Það væri mun meiri jarðskjálftavirkni í Bárðarbungu ef eldgos væri að hefjast.

Ef eitthvað meira gerist í Bárðarbungu þessa viku. Þá mun ég uppfæra þessa grein. Ef það verður eldgos, þá verður ný grein skrifuð.

Viðbót 1

Í dag (21-Janúar-2016) varð lítið kvikuinnskot í öskju Bárðarbungu. Stærsti jarðskjálftinn í þessu kvikuinnskoti hafði stærðina 2,8 og dýpið var 2,5 km. Þetta var stutt og lítill atburður.

Kvikuinnskotið í öskju Bárðarbungu í dag. Höfundaréttur þessar myndar tilheyrir Veðurstofu Íslands.

Það er mjög erfitt að finna út hvað þessi atburður þýðir nákvæmlega en líklegt er að kvikan sé búinn að finna veikleika í jarðskorpunni sem er í öskju Bárðarbungu. Það sem er hinsvegar ljóst er að kvikan er að reyna brjóta sér leið út með því að mynda leið upp á yfirborðið. Ef jarðskjálftar verða reglulegir þarna þá er ástæða til þess að hafa áhyggjur. Þetta er annar veiki bletturinn sem hefur myndast í öskju Bárðarbungu, hinn er í norð-austur hluta Bárðarbungu og hefur verið að valda jarðskjálftum sem eru þrír eða stærri frá því í September-2015.

Grein uppfærð klukkan 01:52 þann 21-Janúar-2016. Villa í dagsetningu leiðrétt.
Grein uppfærð klukkan 21:12 þann 21-Janúar-2016.

Samþykki fyrir vefköku